Doorzoek site:
VOLG ONS OP FACEBOOK:

Facebook

Home > Techniek > Techniek spaken
De techniek van het spaken

Een recht wiel hoeft geen goed wiel te zijn!
Bijvoorbeeld een 36 spaaks wiel: dit wiel heeft 18 spaken links en 18 rechts. Als nu de spaken aan één kant afwisselde op 1000 en 500 Newton trekkracht staan, wat niet goed voelbaar is, dan is het wiel kaarsrecht en lijkt stevig. Binnen korte tijd is het wiel echter niet meer recht! Dit is een standaard probleem omdat de binnen- en buiten spaak een verschillende afstand van flens naar velg hebben.

Waarom handgespaakte wielen?
Machinaal gespaakte wielen zijn in beginsel recht maar moeten bijna altijd na korte tijd worden nagespannen. (Dit is zeer slecht voor de duurzaamheid van de spaken) Bij handgespaakte wielen zorgt je direct voor de eerste koudvervorming (=versteving) van spaak/naaf en spaaknippel/velg waarna weer opspanning volgt. Dit geeft zeer duurzame wielen.
Ook worden de spaken gericht zodat zij de korste weg nemen van naaf naar velg. Dit geeft naast duurzame wielen ook stijvere wielen!

10 punten voor een goed wiel!

  1. 1) Het juiste gereedschap
  2. 2) Olie op het nippel/velg contactvlak
  3. 3) Juiste spaakkracht
  4. 4) Gelijke spaakkracht
  5. 5) Spaken opgerekt
  6. 6) Spaken niet getordeerd
  7. 7) Spaken in flens gezet
  8. 8) Spaken bij flens gericht
  9. 9) Spaken bij nippel gericht
  10. 10) Nippels nastelbaar geborgd

Als deze stappen niet worden uitgevoerd kan het voorkomen dat het wiel binnen 1 á 2 maanden opnieuw moet worden gespannen. Bovenstaande stappen schelen al 20 tot 30 % in spaakkracht. Oftewel geen 1000 Newton maar slechts 700 Newton dat echt te weinig is: sneller een slag en eerder spaakbreuk.


Een perfecte bok!

1) Het juiste gereedschap
Het wielrichtapparaat is alleen maar handig maar de spaaksleutel (nippelsleutel) is veel belangrijker. Een goede sleutel zit zonder speling om de nippels en beschadigd de nippel niet. Ik gebruik voor de vierkante nippels 4 sleutels. Een bit om met een accuboormachine de nippels even ver aan te draaien, een ronde sleutel (1 gulden ooit op de markt) voor het snel op lichte spanning zetten van de spaken, de DT sleutel voor het geheel op spanning zetten. En als laatste, alleen bij erg torsieslappe spaken, de Gedore sleutel samen met een griptang om het torderen van de de spaken tegen te gaan.

 


Aantal nippelssleutels

Platte sleutels voor gebruik

met griptang tegen torsie

Olie precies op de plek

 

2) Olie op nippel/velg contact vlak

Een met olie gevulde injectiespuit gebruik ik om elke nippel van een druppel olie te voorzien. Altijd op de plaats waar de nippel de velg raakt en soms op de schroefdraad.

 

3) Juiste spaakkracht
(ik praat over spaakkracht en niet over spaakspanning omdat spaken niet altijd even dik zijn en eenduidigheid gewenst is)

 


3 meter voor de spaakkracht
De velg bepaald de juiste spaakkracht. NIET de spaak. De spaak is altijd sterker dan de velg! Met een geijkt meetapparaat is de spaakkracht te meten. De uiteindelijke spaakkracht moet gelijkmatig over alle spaken worden bereikt. Als dit niet wordt gedaan is er kans dat de velg al een vervorming heeft opgelopen!

4) Gelijke spaakkracht
Zoals in de opening vertelt is het mogelijk om met de helft van het aantal spaken een wiel recht te krijgen. Eén spaak kan best wel de kracht van een andere spaak erbij hebben. Dus 1 spaak los, en 1 extra strak. Dit levert geen goed wiel op en is soms moeilijk waar te nemen. Met een spaakkracht meetapparaat is dit probleem verholpen. Sommigen zweren bij de toon van de spaak!


Tegen pijnlijke handen

5) Spaken opgerekt
Spaken zijn altijd koudvervormd. Dit houdt in dat ze onverhit worden vervormd (opgerekt) wat ze véél sterker maakt. (Denk aan een paperclip die wordt gebogen, je kunt hem bijna niet meer op de buiging recht buigen)
Er is alleen een probleem: op microstructuur zijn er stukje materiaal die net niet zijn opgerekt. Ze zitten in gespannen toestand in de spaak. Als ze nu na het inspaken een keer extra worden belast kan het zijn dat de "net niet gerekte stukjes" toch oprekken. De spaak wordt net iets langer waardoor het wiel op een iets kleinere spanning komt te staan.

Hoe te voorkomen: Als het wiel op spanning staat dan moeten 2 keer 2 spaken naar elkaar toe worden getrokken. Dit doet pijn in de handen en daarom gebruik ik lederen handschoenen voor dit probleem. Na deze handeling is de spaakkracht vaak met 100 Newton afgenomen!!

6) Spaken niet getordeerd
Door wrijving tussen spaaknippel en spaak wil de spaak gaan draaien (torderen). Dit gebeurt eerder bij dunne en platte spaken dan bij dikke exemplaren. Dit torderen wil je niet omdat tijdens het rijden de spaak terugdraait en aan spaakkracht verliest. Dit kan voorkomen worden door de spaak een markering te geven waaraan je kunt zien dat hij meedraait. Of puur op gevoel het punt opzoeken dat de spaak beide kanten even makkelijk opdraait. Voor de zekerheid altijd het wiel even "afdrukken". Afdrukken is het wiel met de as op de grond drukken waarbij je de velg elke keer op een andere plaats vast pakt. Je hoort de spaken dan plingen en plongen. Ook dit scheelt al snel 100 Newton!


Precisiehamer met doorslag

7) Spaken in flens gezet
Een goede spaak zit vast in de flens, als dit niet zo is kan hij gaan jutteren en uiteindelijk aan vermoeiing breken. Soms worden onderlegrevetjes gebruikt. Veel spaakkoppen gaan tijden het fietsen net iets strakker in de flens zitten, dit gebeurt al in de eerste kilometers. Dit wil je liever voor zijn en daarvoor heeft DT (PB) een speciaal tooltje waarmee de spaakkop een tik krijgt. Ook deze handeling kan zo'n 100 Newton schelen.


Dikke duimen tegen pijn

8) Spaken bij flens gericht
Ondanks een flinke spaakkracht kan het zo zijn dat de buitenspaak bij de flens niet helemaal in een rechte lijn vertrekt naar de spaaknippel. Dit heeft 2 oorzaken: de spaak vertoond een boog waar hij de flens verlaat (komt door de zitting in de flens) en ten tweede kan de spaak door wrijving met de binnenspaak die hij kruist niet helemaal recht lopen. De boog kan verholpen worden door met 2 duimen op de boog te drukken, ook hier komen de handschoenen goed van pas. De bocht door de wrijving met de binnenspaak wordt meestal verholpen door het oprekken van de spaken (zie punt 3)

9) Spaken bij nippel gericht
Het kan gebeuren dat de spaak niet in een rechte lijn bij de nippel komt; de spaak heeft een hoek ten opzichte van de nippel wat resulteert in een bocht in de spaak bij de nippel. Deze bocht staat onder spanning en dat moet verholpen worden. Door de spaak, weer met handschoenen aan, overdreven ver te buigen komt er ter plaatsen van de bocht een permanente koude versteviging en is de spanning weg!

10) Spaaknippels nastelbaar geborgd
Borgen is in principe niet nodig. Als het wiel goed op spanning staat komen spaken in het algemeen nooit spanningsloos te staan. Maar voor alle zekerheid borg ik alle wielen op zo'n manier dat deze altijd na te stellen zijn; ook de meest dunne en tosieslappe spaken. Dit is een baat het niet dan schaat het niet geval!